Samen met Noel Keijsers heb ik een opiniestuk in de Volkskrant geschreven over de opkomst van de nieuwe superschoen. We verwonderen ons namelijk al een tijdje over de discussie die is ontstaan over de schoen. Tegenstanders van de schoen worden namelijk gelijk afgeserveerd als azijnzeikers, zuurpruimen, jaloerse atleten etc. Dat zijn natuurlijk lekker dooddoeners, die elke discussie vroegtijdig laat doodbloeden. We kennen veel toplopers die niets durven te zeggen, omdat ze dan gelijk in die categorie worden geplaatst, terwijl het hele schoenengedoe de essentie van de sport en met name de topsport raakt. Met de Olympische Spelen om de hoek staat er veel op het spel.
Met ons artikel hopen we dat de discussie naar een ander niveau wordt getild. We zijn namelijk helemaal niet tegen innovatie en we vonden de prestatie van Kipchoge ook geweldig, maar het schuurt natuurlijk wel een beetje. Voordat je begint te roepen, ja maar, de klapschaats en de verbeterde polsstokken? Ja, super, maar dat zijn innovaties bovenop innovaties. De schaats maakte de beweging al anders dan lopen en de polsstok maakte het al anders dan gewoon hoogspringen. Super, dat zo’n product daarna nog verder wordt ontwikkeld. Er is bv ook niet voor niets formule 1, die auto’s scheuren ook niet over de kartbaan.
Hieronder staat de oorspronkelijke tekst, met literatuurverwijzingen voor de liefhebber. En denk bij jezelf eens na wat hardlopen voor jou betekent. Zou je het OK vinden als we in pakken zouden hardlopen, waarin elastieken zijn verwerkt die kunnen zorgen voor snelle tijden, of vind je dat dan geen innovatie? Waar moet de vaporfly stoppen? Waarom mogen de kangoo schoenen niet? En als je dan reageert, kom dan niet met azijnzeikers aanzetten.
In 2016 is Nike’s Vaporfly op de markt gekomen; een innovatieve wonderschoen die voor snelle tijden zorgt op met name de langere loopafstanden. De laatste paar weken is de discussie rondom de schoen oververhit geraakt. De voorstanders vinden het een geweldige schoen en een mooie innovatie. De tegenstanders zijn tegen de ongelijkheid die de schoen aan de startstreep veroorzaakt; de schoen knaagt aan de integriteit van de hardloopsport en dat raakt topsporters die voor elke seconde moeten vechten.
De bewaker van de integriteit in de hardloopsport, World Athletics, heeft de eigen regelgeving niet nageleefd en (te) lang gewacht met aanpassingen. De schoen had in 2016 namelijk al verboden kunnen worden omdat de schoen niet voor iedereen verkrijgbaar was en er op prototypes gelopen werd. Sebastian Coe, de voorzitter van World Athletics stelt nu dat ze de schoen niet meer kunnen verbieden omdat deze al lang verkrijgbaar is. Nike is sponsor en later werkgever geweest van Sir Coe en de vernieuwde regelgeving past toevallig precies in hun kader. Nike zegt zelf in gesprek te blijven met World Athletics over de aanpassingen van de regelgeving. Klinkt als “Wij van WC-eend, adviseren WC-eend”.
Maar goed, waar wringt de schoen nu echt?
Als een mens zich te voet voortbeweegt verliest hij elke keer dat hij een stap zet energie. De spieren moeten bij elke stap nieuwe energie leveren om op dezelfde snelheid vooruit te blijven komen. Tijdens de landing slaan spieren en pezen energie op, die vervolgens bij de afzet weer gebruikt wordt. Het mooie is dat je dit kan trainen; door kracht en sprongen te trainen wordt dit hele proces biomechanisch gezien efficiënter. De mens kan zijn eigen lichaam dus optimaliseren en dat bewijst maar weer eens hoe innovatief het lichaam is!
Als een mens zich zo snel mogelijk wil voortbewegen van A naar B en zich daarbij wil meten met tegenstanders, dan spreek je over voortbeweging in wedstrijdverband. Zonder gebruik van hulpmiddelen noemen we dit een hardloopwedstrijd. Hardlopen kan op blote voeten, maar ter bescherming van de voet werden hardloopschoenen ontwikkeld. Ondanks dat producenten van hardloopschoenen ons willen doen geloven dat je door hun schoen harder ging lopen was er tot de Vaporfly geen eenduidig bewijs in de wetenschap dat je met een schoen sneller zou zijn dan op blote voeten. Sterker nog, een schoen zorgt voor meer massa en een minder efficiënte loopstijl. Oftewel, hardlopen op schoenen kost meer energie dan blootvoetslopen.1 Het doel tot 2016 was om een zo’n licht mogelijke wedstrijdschoen te maken.
Sommigen willen zich nog efficiënter voortbewegen en sneller gaan dan puur met het menselijk lichaam alleen mogelijk is. Deze sporters gebruiken hulpmiddelen zoals schaatsen of fietsen en doen aan schaatsen of wielrennen en dus niet meer aan hardlopen. Het zou namelijk best vreemd zijn om een wielrenner en een hardloper in een zelfde wedstrijd tegen elkaar te laten strijden; ze hebben namelijk een hulpmiddel waarmee ze zich veel efficiënter voortbewegen dan een hardloper. Technische innovatie van deze hulpmiddelen zorgt mede voor steeds hogere snelheden.
Dan komen we nu uit bij de Vaporfly, waar een combinatie van een carbonplaat met een speciaal gepatenteerd foam zorgt voor veel meer energieteruggave dan bij de traditionele wedstrijdschoen en de blootvoetsloper. En dit is nu de essentie van de discussie; zodra er sprake is van een voortbeweging efficiënter dan met het menselijk lichaam alleen mogelijk is, is er sprake van voortbewegen met een hulpmiddel, zoals bij schaatsen en fietsen. De hardloper met deze schoen, de springveerloper, behoort dus niet meer in de oude categorie wedstrijdloper. En voor wie zegt, ja maar, er wordt toch geen externe energie toegevoegd? Dat klopt, dat gebeurt bij schaatsen en fietsen ook niet, tenzij je een e-bike hebt of aan motorsport doet.
Het wordt dus tijd voor een nieuwe categorie: de springveerloper. Net als in de atletiek polsstokhoogspringen, door gebruik van de stok als hulpmiddel, een andere categorie is dan hoogspringen. Laat de springveerloper snel een nieuw onderdeel worden binnen de atletiek en wellicht mogen ze dan aan de Olympische Spelen meedoen in de categorie waar ze thuis horen; de springveercategorie. Aan deze categorie kunnen we dan elke innovatie toepassen die in de toekomst mogelijk zal zijn om de nu geboekte 4% winst van de Vaporfly op te krikken. Voldoende voorbeelden in de wetenschap zijn er al; Professor Steve Collins2, ontwierp een veren mechanisme waardoor het energieverbruik met 7% tijdens wandelen af nam en een winst van 15% werd gehaald met elastische banden rondom heup en knie3. Het wereldrecord springveermarathon zal in ieder geval grote sprongen maken.
Referenties
- Cheung R.T., Ngai S.P. Effects of footwear on running economy in distance runners: A meta-analytical review J Sci and Med in Sports 2016; 19(3): 260-266.
- Collins S.H., Wiggin M.B. Sawicki G.S. Reducing the energy cost of human walking using an unpowered exoskeleton. Nature 2015; 522: 212-215.
- Hamid Barazesh et al 2020 Bioinspir. Biomim. in press https://doi.org/10.1088/1748-3190/ab70ed
